Het is zaterdag 3 februari 2018 15.30 uur. Samen met mijn vrouw Maaike zit ik in de bomvolle grote zaal van het Compagnietheater in Amsterdam. Bomvol met vrouwen en enkele spaarzame mannen. Happinez heeft ter gelegenheid van de introductie van het nieuwe boek Liefde in verhouding van de Belgisch-Amerikaanse therapeute Esther Perel deze bijeenkomst georganiseerd.
Esther heb ik zelf leren kennen door haar Ted Talks (inmiddels meer dan 20 miljoen keer bekeken), een tweedaagse training in Antwerpen begin 2017 en een spaarzame e-mailwisseling. (Ik had zelf graag de introductie van haar nieuwe boek willen organiseren op de CHE in Ede, maar tegenover Happinez is het natuurlijk lastig opboksen). Wie de beide Ted talks, die zeer de moeite waard zijn om te bekijken, heeft gezien, weet dat ontrouw in relaties het thema is waar Esther zich op concentreert. Als Esther aan de zaal vraagt wie in zijn leven wel eens met ontrouw in aanraking gekomen is, via ouders, partner, vriend, kennis etc. zonder de vraag of je daar zelf de dader van was, steekt de hele zaal de hand op. Kennelijk lucht dat zo op dat er prompt enkele in tranen uitbarsten.
Trouw en ontrouw
In haar nieuwe boek met als ondertitel trouw en ontrouw, dat ik inmiddels gelezen heb, benadert Esther relaties vanuit een heel breed, historisch en vooral Westers perspectief. Uiteindelijk worden wereldwijd volgens haar nog steeds ca. 50% van de huwelijken gearrangeerd. Het “succes” percentage van gearrangeerde huwelijken ligt inmiddels boven dat van huwelijken uit liefde. Al moet daarbij wel de kanttekening gemaakt worden, dat de mogelijkheden voor vrouwen om uit een gearrangeerd huwelijk te kunnen stappen, om allerlei sociale en financiële redenen vaak veel beperkter zijn dan in de huidige tijd voor Westers vrouwen.
Om te beginnen is het een prettig leesbaar boek. Esther schrijft plezierig op een wijze, alsof ze tegen je aan het praten is. Ze is tegelijk een vakvrouw met meer dan 30 jaar ervaring en onderzoek op het terrein van relatietherapie over de gehele wereld. Belangrijkste onderwerpen in dit boek zijn wat mij betreft dat ze heel helder duidelijk maakt dat huwelijken of relaties tussen vrouw en man vroeger veel meer vanuit een economisch perspectief ontstonden. De liefde had er niet zo veel mee te maken. Die was ook niet zo belangrijk. Dat de man vreemd ging, werd beschouwd als een gegeven en werd door de vrouwen genegeerd zolang hij maar als een goede kostwinner functioneerde. Het risico voor vrouwen om ontrouw te zijn, was tot voor kort veel groter, zeker in een seksueel uitgebluste relatie. Want waar komt dat kind vandaan? Dat hield echter op toen in het begin van de zestiger jaren van de twintigste eeuw de anticonceptiemiddelen dezelfde mogelijkheden aan de vrouw als aan de man boden. Toch heeft nog tot in de huidige tijd geduurd voordat in de westers wereld de positie van de moderne vrouw, economisch, financieel, sociaal en cultureel vrijwel gelijkwaardig is geworden aan die van de man. Dat geldt overigens met nadruk niet voor vrouwen en mannen in de overige delen van de wereld of voor degene die nog sterk beïnvloed worden door religieuze en of culturele normen vanuit die delen van de wereld. Er zijn bijvoorbeeld nog steeds 9 landen op de wereld waar de doodstraf geldt als de vrouw ontrouw is. We kennen ook allemaal de verhalen van Islamitische jonge vrouwen in Nederland die nog steeds door mannen getiranniseerd en zelf gedood worden als ze als moderne vrouwen in onze samenleving willen leven.
Enkele markante punten uit het boek
• We leven echter ook in een tijd waarin we weliswaar vele verbintenissen met andere mensen hebben, maar wanneer we oppas nodig hebben voor de kinderen, wat vroeger in kleine dorpsgemeenschappen geen enkel probleem was, is dat nu wel een probleem geworden. Vroeger waren we monogaam, nu zijn we monogaam aan onze huidige partner. Als we uiteindelijk kiezen voor een partner voor het leven dan willen we, met de woorden van Esther: “dat onze uitverkorene voor stabiliteit, veiligheid, voorspelbaarheid en betrouwbaarheid zorgt; alle ervaringen die een anker bieden. En we willen dat diezelfde persoon zorgt voor ontzag, mysterie, avontuur en risico’s.”
• Een andere ontwikkeling van deze tijd is dat het nog nooit zo makkelijk geweest is om ontrouw te zijn en dat er tegenwoordig vele vormen van ontrouw zijn. Excuses om de ontrouw te bagatelliseren variëren van: “ik heb wel een hele goede relatie met haar, maar we hebben nog nooit seks gehad” tot “het was alleen maar seks en verder niets”. Met alle mogelijke digitale en fysieke tussenvarianten. In het boek van Esther staat een uitgebreide bloemlezing van excuses.
• Er worden bij huwelijken prachtige en ongetwijfeld oprecht bedoelde beloftes gedaan: “Ik beloof je dat ik je grootste supporter en je meest geduchte tegenstander zal zijn, je medeplichtige en je troost bij teleurstellingen”, verklaart de bruidegom met onvaste stem. De bruid antwoordt door haar tranen heen: “ik beloof je trouw, respect en zelfontplooiing. Ik zal niet alleen je successen vieren, maar des te meer van je houden vanwege je mislukkingen” Helaas leert de realiteit van het leven van alle dag dat dit onmogelijke beloftes zijn en dat de vele vormen van ontrouw helaas de redenen zijn dat inmiddels meer dan 50% van de relaties een voortijdig einde kennen.
• Wat voor vele lezers wellicht een lastig aspect is: de ontrouwpleger blijkt vaak iemand te zijn die oprecht van zijn of haar partner houdt. Het omgaan met ander blijkt in veel gevallen een zoektocht te zijn naar zichzelf. Er is vaak wel oprechte spijt om wat de ander is aangedaan, maar niet om de daad zelf.
• Esther wijdt in haat boek dan ook een heel hoofdstuk aan het bespreken van allerlei nieuwe vormen van relaties, anders dan de levenslange monogame relatie die nu nog steeds als de standaard wordt gehanteerd. Het vraagt moed aan betrokkenen om daar open en eerlijk het gesprek over aan te gaan. Bij voorkeur bij aanvang van de relatie en voordat de ontrouw er is, maar ook als die wel heeft plaats gevonden niet mee te gaan in de nieuwe schaamte en schande. Vroeger schaamde de mensen zich om het over ontrouw te hebben en was het een schande om het er niet over te hebben. Tegenwoordig schamen mensen zich om de mogelijkheid te opperen door te willen met hun partner en is het een schande om je ontrouwe partner niet genadeloos te dumpen.
Bovenstaande is uiteraard een summiere samenvatting van het boek wat m.i. elk paar zou moeten lezen alvorens een vaste relatie aan te gaan. Het heeft mij als relatietherapeut en ongetwijfeld de aanwezigen in de zaal aan het denken gezet en daarmee de mogelijkheid om samen met de huidige of eventueel toekomstige partner de relatie boeiend en levend te houden.
Een veel gebruikt citaat van Esther is dat in de moderne tijd mensen vaak meerdere relaties in hun leven zullen hebben. Dat kan echter ook met een en dezelfde partner. Dat voorkomt wellicht dat we cynisch worden over de liefde en de trouw.
Overigens zal ik op 7 juni 2018 weer een hele dag in supervisie zijn bij Esther. Locatie: de School voor Relatietherapie in Antwerpen.
